Podcast Mysterieus België

Jan Van Eyck en Jeanne d'Arc: een onderzoek van Peter Voorn naar de betekenis van het Lam Gods


Uit de inleiding van het ebook Jan Van Eyck en Jeanne d'Arc door Peter Voorn:

Het schilderij het Lam Gods behoort bij de tien beroemdste schilderijen van de wereld. Van die tien is het naast de Mona Lisa ongetwijfeld met de meeste raadsels en vragen omgeven. Het Lam Gods is een kerkelijk veelluik; een dergelijk schilderij noemt men een retabel. Het Lam Gods-retabel bevindt zich in België in de Gentse Sint Baafskathedraal. In de vorige eeuw verhuisde het van zijn oude oorspronkelijke plek, de kleine Vijdkapel naar de grotere doopkapel. Wanneer de schilders aan het retabel begonnen zijn weten we niet. Het enige dat met zekerheid bekend is, is dat meester-schilder Jan van Eyck het veelluik rond 1432 voltooide. Jans vermeende broer, de meester-schilder Hubert, was het werk ver voor die tijd begonnen. Het merendeel van de kenners neemt aan, dat het schilderij in het jaar 1426, het jaar waarin Hubert overleed, onvoltooid in zijn atelier was achtergebleven. Een andere tak deskundigen gelooft echter niet in het bestaan van de schilder Hubert.
Begin jaren tachtig studeerde ik aan de Gentse Kunstacademie en bezocht het schilderij regelmatig. In 1993 ontdekte ik bij een van mijn bezoeken iets merkwaardigs aan het schilderij. Bij het kijken naar de panelen las ik tussendoor in een handboek de namen van de lijsten. Het viel mij toen op hoeveel details van de afbeeldingen en van sommige namen feitelijk overeenkwamen met die van de oudste Tarotkaarten (de zgn. Grote Arcana). Het leek of voor het onderliggende grondplan van het schilderij vroege Tarotkaarten als uitgangspunt waren gebruikt. Een merkwaardige ontdekking, omdat het Lam Gods aan de buitenzijde zo religieus lijkt en speelkaarten ook in de Middeleeuwen als iets heidens werden gezien.
Mijn ontdekking deed ik in eerste instantie af als een hersenspinsel en ik liet ze voor wat het was. Vervolgens vroeg ik me af waarom er zoveel pausen op het centrale Lam Gods-paneel stonden. Pas in 1995 kon ik deze vraag beantwoorden, toen ik ontdekte dat dit paneel met het Concilie van Konstanz te maken had. Op dit Concilie, dat tussen 1414 en 1418 in het Duitse Konstanz op initiatief van de Koning van het Heilige Roomse Rijk (Duitsland), Sigismund van Luxemburg, werd georganiseerd, wilde men een einde maken aan het kerkelijke schisma. Op dat moment waren er drie pausen. Eén oude paus (Gregorius XI) in Rome, een paus in Avignon (Benedictus XIII) en een paus die op het Concilie van Pisa (1409) was gekozen en residentie hield in Bologna (Alexander V, korte tijd later opgevolgd door Johannes XXIII).
Men wilde van deze pausen af, omdat zij de toenmalige Christelijke Wereld verscheurde. De mensen wisten niet meer welke paus ze moesten volgen. Het Concilie van Konstanz moest daar een einde aan maken. Dat lukte tijdens dit congres. Eén paus belandde in de gevangenis, de paus van Rome trad vrijwillig terug en de paus van Avignon was zo stijfkoppig dat vrijwel niemand hem na zijn onderhoud met Sigismund meer serieus nam. Zo lag de weg voor een nieuwe paus open. Voor die nieuwe paus mochten - bij wijze van uitzondering - de vijf naties die op het Concilie de dienst uitmaakten meestemmen. Deze vijf naties waren: Bourgondië en Engeland, Frankrijk, Duitsland, Italië en Spanje.
Men moet begrijpen dat deze naties toen anders waren samengesteld en anders functioneerden dan de tegenwoordige landen. Deze vijf naties zien we in de onderste vijf panelen van het geopende retabel terug. Het paneel met de zogenaamde Rechtvaardige Rechters verbeeldt Bourgondiërs en Engelsen. Het paneel met de Ridders (de Strijders van Christus) verbeeldt de Franse situatie. Het Lam-paneel de Duitse landen en de Conciliegangers. De Heremieten zijn de Italianen (en mogelijk Grieken) en de Pelgrims op het Pelgrimpaneel zijn op weg naar Spanje.
De vijf naties kozen op 11 november 1417 Martinus V (Otto Colonna) tot de nieuwe paus. Zijn pauselijke en wereldse naam verbonden de schilders met het Lampaneel. Op de achtergrond van het Lam-paneel zien we de Domtoren van de Utrechtse Sint Maartenskerk. Die kerk had, net als de nieuwe paus, de heilige Martinus van Tours als patroonheilige. Het achtkantige waterbekken op de voorgrond refereert aan de wereldse voornaam van de nieuwe paus: Otto (= acht). Zijn achternaam, Colonna, betekent zuil.



Reacties

Muzikaal Moordspel Podcast in Mysterieus België

Luisterboeken Podcast

Populaire posts van deze blog

Over een DNA onderzoek op het bloed van koning Albert I in Marche-les-Dames... en wat het (niet) verklaart

Ligneuville: Monsieur et Madame Hawarden

Antwerpen: Brabo en Antigoon

Sint-Pieters Rode: Het Spookkasteel van Horst

De mysterieuze dood van Prins Boudewijn van België in 1891

Stad X - Stadsspel, Fotozoektocht, Quiz

Figy.be - Belgische Sagen, Mythen & Legenden

Mechelen: De Geschiedenis van Opsinjoorke

Urban Legends in Mysterieus België

05. De moord op koning Albert