Patrick Bernauw: een hedendaagse magisch realist in Mysterieus België
In de Rare Praatjes-reeks van de Stichting Fantastische Vertellingen is de DVD Weivretni Patrick Bernauw verschenen, een uitgebreid vraaggesprek met deze Vlaamse schrijver, scenarist, hoorspel- en theatermaker.
WEIVRETNI PATRICK BERNAUW
EEN HEDENDAAGSE MAGISCH REALIST
door Max Moragie
Patrick Bernauw is
een mooi voorbeeld van een auteur die zich in de loop van drie decennia op een
heel eigen manier heeft ontwikkeld en toch zijn literaire wortels is trouw
gebleven. Hij heeft ook een bijna Amerikaans publicatieparcours afgelegd: van
marginale literaire bladen tot grote uitgeverijen en productiehuizen, een
letterkundige variant van het ‘van krantenjongen tot miljonair’- verhaal. Maar
tegelijk heeft Bernauw zijn ‘eenvoudige’ afkomst nooit verloochend. Hij
publiceerde in 2011 bijvoorbeeld zonder poeha twee theatermonologen in de
Rare Boekjes-reeks, dezelfde reeks waarin hij dertig
jaar terug zijn novelle ‘Wachten op de Gastheer’ liet verschijnen.
Bernauw schreef voor televisieseries (soaps en misdaadfeuilletons), voor
Vlaamse Filmpjes en jeugdboekenuitgevers, voor het theater en voor de radio.
Tussendoor publiceerde hij ook nog een aantal romans en verhalenbundels, waarvan
er enkele bijzonder succesvol waren en diverse herdrukken en vertalingen kregen.
Vooral wanneer hij zich op de zogeheten Belgische mysteriën stortte, raakte
Patrick Bernauw een gevoelige snaar bij een breed publiek. De diefstal van het
paneel van de Rechtvaardige Rechters en de dood van koning Albert I gaven
aanleiding tot de veelgelezen romans ‘Mysteries van het Lam Gods’
(1991) en ‘Het Illuminati Complot’ (2008). Zoals het een echte
beroepsauteur betaamt diende zijn research ook voor jeugdboeken en
theaterbewerkingen, de laatste in de vorm van moordspelen, waarmee Bernauw en
zijn eigen gezelschap de Vlaamse steden afgaan. Echte romans, in de zin van
compleet verzonnen verhalen, zijn Bernauws boeken dan ook niet. Hijzelf noemt ze
het liefst ‘docudetectives’, omdat ze het midden houden tussen non-fictie en
fictie. Bij veel auteurs zou een dergelijk tussengenre tot een onleesbare
vis-noch-vlees brij leiden, maar Bernauw is zoveel vakman dat hij de positieve
aspecten van de twee genres elkaar laat versterken. De non-fictie kant stelt hem
in staat een gedegen kennis van het thema te spuien, de fictiekant geeft hem de
gelegenheid, bij monde van zijn hoofdpersoon, met beide benen op de grond te
blijven staan en zelfs sceptisch te zijn. Hoe fantastisch de onderwerpen en
theses ook zijn die Bernauw behandelt en te berde brengt, hij wordt nooit een
zwever of aanhanger van doorgedreven samenzweringstheorieën – en dat maakt zijn
docudetectives zo genietbaar. Ik zeg wel met opzet ‘doorgedreven’, want de
romans zijn vanzelfsprekend doortrokken van complotdenken, anders zouden ze niet
spannend zijn.
DE SLUIZEN VAN HET ONDERBEWUSTE
Met zijn aandacht voor Mysterieus België haakt deze Oost-Vlaamse auteur aan bij een oude Vlaamse
traditie: die van het magisch realisme. Als achttienjarige debutant waren zijn
grote voorbeelden, naast de destijds zeer populaire Amerikaan Stephen King en de
Brit Colin Wilson, Vlaamse magisch-realisten als Johan Daisne en Hubert Lampo.
Het was het mysterieuze in de romans van deze oude grootmeesters dat Bernauw
aansprak. Lampo en de zijnen schreven geen platte horror maar sfeervolle
verhalen die de lezer de indruk gaven dat de sluizen van het onderbewuste open
gingen – tijdens het schrijven zowel als tijdens het lezen. Een aantal concepten
die in het hele oeuvre van Bernauw een rol spelen, zoals dat van het collectief
onbewuste, ontdekte hij tijdens het lezen van Lampo’s romans. Auteurs die pas
jaren later een rol zouden spelen in zijn ontwikkeling, onder wie de Brit Arthur
Machen, werden hem onder de aandacht gebracht door de beschrijvingen van Lampo
in diens essaybundel De Zwanen van Stonehenge. Zo bleef Bernauw zijn
inspiratoren trouw: niet door verhalen te (blijven) schrijven in de
oorspronkelijke stijl van het magisch realisme, maar door tijdloze thema’s en
visies in een eigentijdse literaire vorm te gieten.
Of Patrick Bernauw daarnaast ook een Vlaamse Stephen King en Colin Wilson is
geworden? Het enorme succes van de eerste heeft hij nooit kunnen evenaren, zelfs
niet op de bescheiden Vlaamse leest. Wie wel? Voor een Vlaamse Colin Wilson valt
meer te zeggen. Wilson publiceerde naast spannende romans een hele reeks werken
over Mysterieus Engeland, van Stonehenge tot Jack the Ripper. Ook in dit opzicht
is Bernauw zijn literaire bronnen trouw gebleven. Bij veel auteurs borrelen die
een aantal jaren overdadig en drogen ze vervolgens op. Meer dan één schrijver
keert zich vervolgens zelfs van die bronnen af. Bernauw lijkt er echter in
geslaagd zijn bronnen vele jaren te laten doorborrelen, zonder zichzelf in de
tussentijd tot een kopie te laten evolueren.
LITERAIRE DUIZENDPOTERIJ
Patrick Bernauw is nog geen vijftig. Toch omspant zijn carrière al meer dan
dertig jaar. Weinig collega’s kunnen hem dat nadoen. De meeste schrijvers hebben
tijdens hun studie de eerste voorzichtige stappen op het pad van de literatuur
gezet en vervolgens, na jaren beroepsactiviteit in het onderwijs of de
journalistiek, voor ‘de schone letteren’ gekozen. Bernauw heeft zichzelf direct
in het diepe gegooid. Toen hij nog bij zijn ouders woonde en er een journalist
op bezoek kwam om hem te interviewen, vroeg de reporter achteloos aan zijn
moeder wat haar zoon de hele dag uitvoerde. ‘Hij typt’, luidde het laconieke
antwoord. Strikt genomen was dat juist. De jonge auteur moest veel ter hand
nemen om voldoende geld te verdienen. Hij schreef luisterspelen voor de
BRT-radio, verhalen voor de Vlaamse Filmpjes, kinderboeken, korte verhalen voor
allerhande anthologieën enzovoorts. Het sympathieke van Bernauw is dat hij zich
nooit voor deze duizendpoterij heeft geschaamd en er integendeel zijn
handelsmerk van heeft gemaakt. Juist omdát hij zoveel ervaring had met
hoorspelen, wisten allerhande productiehuizen hem later te vinden voor scenario’s
voor televisie. Precies die vroege kennismaking met jeugdliteratuur maakte later
een van de meest succesvolle jeugdauteurs van hem (meestal samen met Guy
Didelez). Dat wil niet zeggen dat hij alles wat hij ooit geschreven heeft nu nog
goed vindt. Vooral in stilistisch opzicht beschouwt hij zijn korte verhalen uit
de jaren tachtig inmiddels als achterhaald, maar de vele oefening baarde nadien
wel degelijk kunst die er nog altijd wezen mag: zijn docudetectives van de
voorbije twintig jaar zijn ondenkbaar zonder die vingeroefeningen uit het
decennium voordien.
De hoogtijdagen van Hubert Lampo liggen al lang achter ons; Stephen King kan
met pensioen en Colin Wilson is al bijna hoogbejaard. Hun thema’s en inspiratie
blijven echter vitaal. Hetzelfde geldt voor de man die deze onderwerpen blijft
bespelen. Vijftig is geen keerpunt in een schrijversleven. De meeste auteurs
blijken dan pas op de helft van hun carrière te staan. België bevat ook nog meer
dan genoeg onopgeloste mysteriën, oude en nieuwe. Als lezers kunnen we bij
Patrick Bernauw reeds kennis nemen van een omvangrijk oeuvre, maar we mogen
vooruitzien naar een minstens even indrukwekkende aanvulling daarop.
Max Moragie
U kunt de DVD via email of via de website bestellen voor de prijs van EUR 7,95 (excl. verzendkosten).
Weivretni Patrick Bernauw door Jeroen Kuypers; uitg. Stichting Fantastische Vertellingen, Nieuw Vennep; april 2012; ca. 1 uur; ondertitels Nederlands, Engels en Britaki; omslagillustraties Inge en Joris Heit & Bauke Muntz; het inlegboekje is van de hand van Max Moragie
Reacties